De rivieren in Zuidoost-Azië behoren tot de meest vervuilde rivieren ter wereld. Maar een deel van het afval komt uit Westerse landen. China en Maleisië hebben er genoeg van en nemen maatregelen om de import van plastic afval te verbieden. Het toezicht in Europese en Amerikaanse havens laat te wensen over, dus hebben afvalhandelaren vrij spel. En zij richten hun blik nu op andere Aziatische landen die minder streng zijn, zoals Indonesië. De plastic import is hier tussen 2017 en 2018 meer dan verdubbeld, met Nederland als een van de vijf belangrijkste bronnen, volgens het International Trade Center. En in deze cijfers ontbreekt het plastic dat illegaal wordt meegesmokkeld via papier afval. Afval dat is bestemd om te worden gerecycled in Indonesische papierfabrieken.

Hoe groot deze illegale afvalstroom is blijkt uit het onderzoek in 2017 van de Indonesische NGO Ecoton naar het geïmporteerd papierafval van elf grote papierfabrieken op Oost Java. Tussen de 20 en 40 procent bleek plastic te zijn. De papierfabrikanten huren tussenpersonen in om van het afval af te komen, die volgens onderzoek van de Global Alliance for Incinerator Alternatives (GAIA) ook wel de ‘maffia’ wordt genoemd. Zij bieden het afval aan lokale gemeenschappen aan, die een aardig extra inkomen uit het afval weten te halen door het plastic van goede kwaliteit door te verkopen aan recycle fabrieken.

Volgens de jonge activiste Nina van Ecoton dumpen steeds meer papierfabrieken hun plastic afval ook direct in aangrenzende dorpen. Ecoton is een milieu organisatie die al meer dan twintig jaar strijdt voor de bescherming van waterbronnen en biodiversiteit in en rondom de Brantas, de langste rivier van Oost Java.

Ecoton doet sinds 2015 samen met studenten en scholieren onderzoek naar microplastics in de Brantas rivier. De rivier voorziet in drinkwater voor meer dan 15 miljoen mensen op Oost Java. De plastic deeltjes blijken de drinkwatervoorziening van bewoners te vervuilen, en ze worden aangetroffen in vissenbuiken.

Eerlijk is eerlijk, een deel van het minuscule plastic afval is afkomstig uit lokaal huisafval dat in de rivier wordt gedumpt. Hier valt nog veel winst te behalen door lokale organisaties. Bijvoorbeeld door te voorzien in betere afvalsystemen en milieueducatie over de schade die het gedumpte afval veroorzaakt voor bewoners en de biodiversiteit in de rivier.

Maar ook Westerse landen moeten hun verantwoordelijkheid nemen en hun afval zelf opruimen.